Projectomschrijving

Presente, Historia of Futuro: leven in het heden

Tijdens mijn vakantie, enkele maanden geleden, was ik met mijn lief in Pinar del Rio, een stad in het westen van Cuba, gelegen in de gelijknamige provincie. De streek is wereldberoemd om zijn tabaksplantages, kwaliteitssigaren en rum. Midden in die stad staat op een kruispunt een paal, met wel twaalf pijlborden die in verschillende richtingen wijzen. Goed kijkend heb je de keuze uit drie richtingen: Presente, Historia of Futuro. Heden, verleden of toekomst.

Ik besef onmiddellijk dat via deze paal met richtingaanduidende borden, midden op een druk bezocht plein in de stad, een kernachtige vraag wordt gesteld, die bijna het aardse leven in zijn geheel omvat. Waar leg je als mens de nadruk op in je leven. Het heden, het verleden of de toekomst?

In mijn werk als Gestalttrainer/-therapeut word ik dagelijks geconfronteerd met thema’s als heden, verleden of toekomst. Ik begeleid mensen die – op het moment dat men voor het eerst bij mij komt – mentaal en psychisch niet lekker in hun vel zitten en soms ongelukkig of diep verdrietig zijn. Daar heeft men last van en men is op zoek naar ‘een oplossing’. Niet zelden hoor ik cliënten vertellen over opgedane ervaringen van niet begrepen, niet gehoord of niet gezien worden zoals men is. Soms buitengesloten worden of vernederd; dat men slachtoffer is van geweld, of dat er inbreuken zijn gepleegd op lichamelijke integriteit. Allemaal zijn dat traumatische ervaringen die zich in het verleden hebben afgespeeld. Soms zijn die ervaringen zo heftig, vormen een zo grote niet te dragen last dat men als het ware blokkeert. Die draaglast overtreft duidelijk de draagkracht. Wie het treft zo’n last te moeten dragen, heeft vaak moeite in het heden voluit te functioneren in gezin, samenleefverband, op het werk en in de maatschappij. Tijdelijk loopt men vast. In een maatschappij als de onze wordt er ook druk op je uitgeoefend toekomstgericht bezig te zijn. Dat wil zeggen: je doen en laten af te stemmen op een in de toekomst te bereiken doel. Voorstelbaar is dat voor wie in het verleden traumatische ervaringen heeft opgedaan die in het heden moeilijk op eigen kracht verwerkt kunnen worden, de toekomst en toekomstplanning even een onmogelijke opgave is.

Toch is de confrontatie op het plein in Pinar de Rio bij de paal met richtingaanduidende borden ook in filosofisch opzicht essentieel. Het stelt mij vragen als ‘waar kom ik vandaan’, ‘waar sta ik nu’ en ‘waar ga ik naar toe’.

Gezien mijn leeftijd heb ik een verleden. De jongste ben ik niet meer. Een schat van levenservaringen heb ik opgedaan, wellicht belangrijker dan vaardigheden, kennis en kunde. In dat opzicht verschil ik in niets van mijn cliënten. Waardoor ik in het heden kan zeggen: “Ik heb een rijk leven”. Wat mijn toekomst aangaat leef ik vanuit het besef dat het enige wat zeker is, is dat niets zeker is. Mijn toekomst is ongewis en dat is niet erg. Vormgeven in het heden wat te vormen is, is voldoende. Dat zijn ook de zaadjes voor de toekomst.

In Gestaltwerk hanteren we het heden als vertrekpunt bij begeleidingen. In het heden geef je betekenis aan je verleden. Je ervaringen uit je verleden verwerk je in het heden. De eventuele tranen die je daarbij laat, laat je in het heden. En de eventuele lachsalvo’s waarmee je je verleden soms relativeert, klinken in het heden. Je toekomst ontwerp je eveneens in het heden. Het heeft geen zin om de meest mooie mijmeringen te koesteren over wat komen gaat, wanneer je dit niet in het heden concreet handen en voeten geeft. Het gaat om voluit (leren) leven in het heden, het ‘hier en nu’.

Hoe dan? Door een veranderingsproces door te maken, waardoor je van een ‘daar en toen mens’ of een ‘daar en straks mens’ geleidelijk transformeert in een ‘hier en nu mens’ dat, hier, nu, op deze plek, op dit moment, het volle leven uit het leven weet te plukken.

Leven vanuit je hart is daarbij heel belangrijk. Zonder overigens je denken te verwaarlozen. Het is meer leven vanuit je hart met ‘koppie, koppie erbij’. En niet te vergeten je lijf meer bij je leven te betrekken. Je lijf is tenslotte het huis waarin je woont. Verwaarloos je je hoofd of hart, dan zullen de spanningen die daar een gevolg van zijn, zich vastzetten in je lijf. Verzorg je je lijfelijk niet goed, dan heeft dat invloed op je denken en je stemming. Hoe een harmonie te vinden tussen hoofd, hart en lijf, denken, voelen en doen, is onderwerp van een volgende blog.

Jan Witkamp, www.welleven.nl