Projectomschrijving
De invloed van primaire reflexen: de Pavlov-reflex
Wanneer hoogbegaafde kinderen niet of nauwelijks worden uitgedaagd op school, zeggen we wel dat ze ‘in de wachtkamer’ zitten. Deze situatie moet niet te lang duren, want ze komen er zelf niet zo makkelijk uit. Wat er gebeurt met deze kinderen heeft te maken met de invloed van primaire reflexen: de Pavlov-reflex; ook wel de ‘Wat is dit?-reflex’ genoemd, omdat het aanzet tot vragen stellen en tot leren.
De Pavlov-reflex ontwikkelt zich vanuit zoek- en zuigreflexen. De reflex integreert als het goed is in de periode van de vierde tot de zesde levensmaand na de geboorte van een kind en is de basis voor cognitieve en intellectuele ontwikkeling.
De reflex bestaat uit twee fases. De eerste fase is een totale lichaamsreactie op een nieuwe stimulus: het hoofd en de ogen bewegen naar de bron van de stimulus. Het ritme van de ademhaling verandert. De spierspanning in rust neemt toe. Sensorisch neemt de waarneming toe, net als het vermogen om de waarneming te analyseren.
Wanneer de baby dezelfde stimulus ongeveer 10 tot 15 keer aangeboden krijgt, komt de reflex in de tweede fase, de uitgedoofde fase. De hersenen herkennen dan deze stimulus en de lichamelijke reactie blijft uit. Bij hoogbegaafde kinderen en volwassenen gaat dit proces sneller.
De hersenen zorgen er dus voor dat stimuli herkend worden als nieuw, onbekend en interessant of als oud, bekend en oninteressant. Een kleine verandering in de stimulus wordt door de hersenen herkend als ‘nieuw’. Dit maakt de Pavlov-reflex weer actief.
Als de Pavlov-reflex niet goed geïntegreerd is, dan zijn de hersenen geblokkeerd om nieuwe informatie te herkennen en te ontvangen. Zowel het proces om te leren als de motivatie om te leren blokkeren. Het gevolg: lage motivatie, lage zelfwaardering, angst en desinteresse…. Slechte cognitieve ontwikkeling, intellectuele ontwikkeling en leertechnieken en een afnemende nieuwsgierigheid.
Ditzelfde g
ebeurt ook als er langere tijd te weinig nieuwe stimuli zijn. Kinderen, die onderpresteren en zichzelf niet meer laten zien. Op school zijn er nauwelijks tot geen Pavlov-ervaringen. Het meeste is al bekend. De hersenen herkennen geen nieuwe onbekende en interessante dingen. De Pavlov-reflex blijft uitgedoofd, het lichaam reageert niet meer. Wachten heeft dan te lang geduurd.
Kinderen komen niet meer zelfvoldaan uit school, maar zijn verveeld, leeg en voelen zich onbegrepen. Thuis zijn de kinderen vaak onhandelbaar, worden uit het niets boos en zijn brutaal of ze hangen verveeld op de bank. Soms komen kinderen hier niet meer zelf uit en hebben daar hulp bij nodig.
Herkennen jullie het verschil, wanneer jullie iets met je kind zijn gaan ondernemen? Een museum, sterrenkijkavond of een kamp met peers*? Je kind fleurt weer op. De Pavlov staat aan, het lichaam reageert en het leren kan weer plaatsvinden. En direct is er een voldaan gevoel, zijn ze weer nieuwsgierig en vol zelfvertrouwen. Thuis is het weer gezellig, de boze buien zijn verdwenen en er wordt weer lekker gespeeld.
Daarom is het belangrijk dat je kind uitgedaagd blijft, met name op school waar het toch een groot deel van de dag zit. Dat er nieuwe dingen aangeboden worden, niet zozeer méér van hetzelfde, maar vooral nieuw. In een verrijkingsklas of op fulltime HB-onderwijs wordt meestal gezocht naar voldoende verrassende elementen, zodat de Pavlov-reflex aan blijft gaan.
Als het op school goed zit, hoef je thuis niet meer constant te zoeken naar manieren om je kind uit te dagen. De leerhonger is gestild. Het kind kan zichzelf zijn en zoekt zijn eigen uitdaging op. Zijn Pavlov zet aan tot leren.
Milou van Rooij – de Vries, www.healthcentre-cho.com
*peers = ontwikkelingsgelijken
Reageer